Goud – gevonden schatten uit de middeleeuwen

Het Fries Museum in Leeuwarden presenteert Goud – Gevonden schatten uit de middeleeuwen. De tentoonstelling neemt je mee naar de schatkamers van het vroegmiddeleeuwse Friesland. Met fonkelende sieraden, glinsterende munten en ander blinkend goud, opgegraven uit de Friese terpen. De prachtige voorwerpen en hun verrassende details getuigen van de rijkdom, macht en status van de Friezen. Hoogtepunten zijn de goudschat van Dronrijp, de fibula van Wijnaldum en een uniek gespschildje dat voor het eerst getoond wordt. Bovendien komt de beroemde schat van Wieuwerd tijdelijk weer terug op Friese bodem. Het goud der Friezen fonkelt als nooit tevoren. 

Verhalen uit de terpen

De terpen hebben de Friese geschiedenis goed voor ons bewaard. Het zijn de schatkamers van het oude Friesland. Nog regelmatig worden er bodemschatten gevonden. Door deze vondsten weten we dat het tussen de Romeinse tijd en het jaar 1000 een van de rijkste gebieden van Nederland was. Het vele goud, dat gevonden wordt bij terpafgravingen, opgravingen en door metaaldetectorzoekers, laat dit zien. Achter elke hanger, munt of zwaardknop gaat een opmerkelijk verhaal schuil. En natuurlijk vertelt goud over rijkdom en aanzien. Wie goud bezat, had macht. Belangrijke krijgers imponeerden hun tegenstanders met versieringen op zwaarden en koningen droegen de mooiste ringen. Goud – Gevonden schatten uit de middeleeuwen vertelt deze bijzondere verhalen over het goud der Friezen.

Schatten

De fibula van Wijnaldum is een topstuk uit de collectie van het Fries Museum. De mantelspeld uit circa 600 na Christus is een icoon van de Friese archeologie. Het is het grootste ingelegde sieraad uit vroegmiddeleeuws Nederland en misschien wel uit Europa. De fibula is ingelegd met meer dan driehonderd schitterende rode granaten. Recent onderzoek wees uit dat deze almandijnen helemaal uit India komen. In de versieringen van de speld zitten allerlei symbolische betekenissen en mythologische verhalen verborgen. In 2014 verwierf het museum een gespschildje dat opdook in dezelfde Friese terp, deze wordt nu voor het eerst getoond. De versieringen op zogenaamde bracteaten, dunne gouden hangertjes, uit Achlum laten zien dat goudsmeden een echte Friese stijl hadden. En ook de goudschat van Dronrijp krijgt een prominente plaats in de tentoonstelling. Deze bijzondere schat bestaat uit delen van een gesp, een goudbaartje, een hangertje, goudkorrels en maar liefst 42 munten.

Bruiklenen

De schat van Wieuwerd, normaal te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, komt speciaal voor de goudtentoonstelling naar het Fries Museum. De grootste goudschat van Noord-Nederland is dan weer een tijdje terug op Friese bodem. De schat omvat 220 gram goud en bestaat uit 39 gouden stukken, waaronder drie ringen, verschillende hangers en een voetplaat van een fibula. Ook maken dertien Angelsaksische topstukken uit het Norwich Castle Museum de overtocht naar Friesland. De objecten, waaronder een bracteaatschat en fibula’s, illustreren de overzeese relaties tussen Engeland en Friesland in de vroege middeleeuwen.  Hiernaast komen er bijzondere bruiklenen van het Groninger Museum, Noordelijk Archeologisch Depot Nuis en vondsten van metaaldetectorzoekers.

Onderzoek

Het Fries Museum laat de goudschat van Dronrijp in de aanloop naar Goud onderzoeken. Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium biedt het Fries Museum de mogelijkheid om materiaaltechnisch onderzoek uit te voeren met hun nieuwe elektronenmicroscoop. Bij het onderzoek wordt de precieze samenstelling van de schat van Dronrijp maar ook van andere gouden objecten gemeten en met elkaar vergeleken. Doordat de gefragmenteerde gesp samen met een goudstaafje, goudkorrels en munten begraven is, denken we dat dit de goudvoorraad van bijvoorbeeld een goudsmid is. Misschien zijn het goudstaafje en de korrels zelfs gemaakt van de weggeknipte delen van de gesp. Of dit echt zo is, wordt de komende tijd getest.

Gezichtsreconstructie voor boomkistdame

Bij het afgraven van de terpen wordt niet alleen veel goud gevonden. Een van de meest bijzondere vondsten is het graf van een vrouw uit de 7^de eeuw. Zij is begraven in de stam van een uitgeholde eikenboom in de hoogste terp van Friesland: Hogebeintum. Speciaal voor Goud krijgt deze boomkistdame, die in de tijd van het vele terpengoud leefde, een gezicht. Het resultaat wordt samen met het originele skelet gepresenteerd in de expositie Oog in oog met de dame uit de terp.

De tentoonstelling Goud – Gevonden schatten uit de middeleeuwen wordt mede mogelijk gemaakt door BankGiro Loterij, Stichting Woudsend Anno 1816, Het Nieuwe Stads Weeshuis, St. Anthony Gasthuis, Fonds Bolsward-Dronrijp 1993, Van Heloma Stichting, P.W. Janssen’s Friesche Stichting, Stichting Ritske Boelema Gasthuis.

Het bruikleen uit het Norwich Castle Museum wordt mogelijk gemaakt door financiële steun van de Zakelijke Vrienden van het Fries Museum.
Het onderzoek naar de goudschat van Dronrijp wordt mede mogelijk gemaakt door het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium.
De gezichtsreconstructie wordt mogelijk gemaakt door financiële steun van de Vrienden van het Fries Museum.

Het Fries Museum wordt mede gefinancierd door de Ir. Abe Bonnema Stichting, de Provincie Fryslân, het Samenwerkingsverband Noord-Nederland, EZ/Kompas en de BankGiro Loterij.

Bron: Fries Museum